موقعیت جغرافیایی و اقلیمی کاشان

شهر کاشان در فاصله ۲۳۰ کیلومتری جنوب غربی تهران بین ۲۳ درجه و ۵۹ دقیقه عرض شمالی و ۵۱ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی قرار گرفته(کیانی ،۲۰۳،۱۳۶۸). و ارتفاع آن از سطح دریا ۹۴۵ متر است. (نراقی،۶،۱۳۴۵).

این شهرستان که تقریبا، در مرکز کشور و در شمال استان اصفهان قرار گرفته،از مشرق به آران و بیدگل و کویر مرکزی ایران،از جنوب به شهرستان نطنز، از مغرب به سلسله جبال مرکزی ایران (در غرب دلیجان و میمه) و از شمال به شهرستان قم محدود است.

ناهمواری های منطقۀ کاشان

ناحیه کوهستانی

در این منطقه، ارتفاعات مرکزی ایران به صورت یک برآمدگی معروف به سلسله جبال کوکس،در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده که مربوط به دوران سوم زمین شناسی جنس آن نیز از مواد آذرین بوده و بلندترین قله آن از سطح دریا ۳۹۴۰ متر ارتفاع دارد.

دشت آبرفتی

این دشت آبرفتی نسبتاً هموار که شهر کاشان را دربرمی گیرد، از طرف جنوب به ارتفاعات کرکس و از طرف شمال به نوار ریگ بلند ختم می شود.

نوار ریگ بلند

تپه های ماسه ای است به طول حدود ۱۲۰ کیلومتر و ارتفاع ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر در حوزه مسیله که روستاهای بخش کویری را از دشت کویر جدا می کند.(شاطری،۱،۱۳۶۹).

برهمین اساس ، منطقه کاشان را از نظر تمرکز و پراکندگی آبادی ها و برحسب نواحی اقلیمی می توان به سه ناحیه تقسیم نمود: کویری،جلگه ای و کوهستانی.

ناحیه کویری کاشان

در ناحیه کویری،زمین های وسیع و مطح بسیار است، اما مشکلات تهیه آب شیرین،کمی بارش،شوری زمین و نیز هجوم بادهای شنی،کشاورزی و استقرار جمعیت را با مشکل روبه رو کرده است. عمده این ناحیه اکنون در شهرستان آران و بیدگل قرار گرفته است.

ناحیه جلگه ای کاشان

در ناحیه جلگه ای،به دلیل زمین های وسیع و قابل کشت و و جود آب شیرین،کشاورزی مساعد است از این رو ناحیه شهری منطقه کاشان نیز در این بخش به وجود آمده است.

ناحیه کوهستانی کاشان

در ناحیه کوهستانی،تعداد آبادی ها بیش از سایر نواحی بوده؛چرا که امکانات تهیه آب فراوان تراست، اما به سبب کوچک بودن قطعات زمین های قابل کشت و سنگلاخی بودن زمین،کشاورزی گسترش چندانی ندارد. در مقابل،باغداری و کشت گیاهان معطر در این مناطق رونق یافته است.

بررسی عناصر اقلیمی

وزش باد در کاشان

بادهای محلی از عوامل موثر بر آب و هوای کاشان و شرایط اقلیمی است که به ویژه در ماه های گرم سال می وزند.

مهم ترین این بادها،سام و طوفان سیاه-که گرم است-و بادهای شهریاری است که از شمال غربی می وزد و باعث لطافت هوا در کوهپایه های قمصر و نیاسر می شود.

دمای هوای کاشان

مجاورت منطقه کاشان با کویر از یک سو و با کوه های مرکزی از سوی دیگر موجب شده است این منطقه دارای سه ناحیه با سه نوع آب و هوای متفاوت باشد: در ناحیه شمال و شرق، آب و هوای خشک کویری، درناحیه مرکزی و در امتداد نوار شمال به جنوب ، آب و هوای جلگه ای معتدل و در ناحیه غرب و جنوب غربی نیز آب و هوای سرد کوهستانی است ؛ به گونه ای که حداکثر درجه حرارت مطلق و حداقل درجه حرارت مطلق در مسیر شمال شرق به سوی جنوب غرب بین ۵/۴۰ درجه سانتیگراد بالای صفر تا ۵/۸ درجه سانتیگراد زیر صفر در تغییر است.

بالاترین میزان حرارت در ماه تیر و کمترین میزان حرارت نیز در دی ماه است.

بارندگی و آب در کاشان

براساس آخرین اطلاعات اخذ شده از ایستگاه هواشناسی کاشان،میانگین بارندگی های یازده ساله از ۱۳۵۹ تا لغایت ۱۱۰،۱۳۶۹ میلیمتر بوده است.

جدول ۱:میانگین میزان بارندگی در یکسال(برحسب میلیمتر)

براساس داده های این جدول،دقیقاً مقدار ۳۷/۹۶ درصد از ریزش های جوی از ماه های آبان تا اردیبهشت و ۶۳/۳ درصد از کل بارندگی نیز از خرداد ماه تا آخر مهرماه بوده است.از بین رودخانه هایی که نام آنها در اطلاعات اقلیمی منطقه ثبت شده،تنها رودخانه های قمصر،قهرود،کله،اردهال،کامو،با دبی کم جریان دارند.

رودخانه قهرود و از ارتفاعات جنوب غربی کاشان سرچشمه می گیرد و به مصرف آبیاری اراضی حومه شهری و نیز پر کردن بخشی از آب انبارهای شهر می رسد. در دوران صفویه،سدی بر روی آن احداث شد که حجم آبگیر مخزن آن ۰۰۰/۴۶۰ متر مکعب بوده،اما به مرور زمان پر شده است. تا اینکه اخیراً جهاد سازندگی این سد را بازسازی کرده که در حال حاضر حدود ۰۰۰/۳۵۰ متر مکعب آب در مخزن آن ذخیره می گردد.

باغ فین کاشان

همچنین ۳۴۰ حلقه چاه عمیق یا استحصال سالانه ۵/۲۰۸ میلیون متر مکعب ،۶۶ حلقه چاه نیمه عمیق با استحصال سالانمه ۱۹ میلیون متر مکعب . ۶۲ رشته قنات با استحصال سالانه ۵/۱۴ میلیون متر مکعب در سطح ناحیه مورد بهره برداری است.

چشمه سارهای کاشان ، شامل۱۵۰ رشته با آبدهی های متغیر می باشد که در مجموع در سال ۶۰۰/۹۲۱/۱۸ متر مکعب می شود. (مطالعات طرح جامع دانشگاه کاشان،۲۴،۱۳۷۳و۲۳).

معروف ترین چشمه های کاشان:چشمه های سلیمانیه فین،چشمه نیاسر،چشمه قهرود،چشمه نابر،چشمه باریکرسف و چشمه جهق می باشد.