«جیمز تمپلتون»[۱] مامورت تجاری اش تولید شال گردن در شهر «پیزلی»[۲] اسکاتلند بود، کالایی که در زمره محصولات شنیل سبک فرانسوی قرار می گرفت (Chenille در زبان فرانسوی یعنی حشره پرزدار و پشمالو) . یکی از بافنده های او «ویلیام کوئیگلی»[۳] ایده ای برای منحصر کردن تمام خاب، به یک روی شال داشت. این ایده از نظر اقتصادی برای تولید شال موفقیت آمیز نبود،اما تمپلتون اساس آن را بر اصول تولید فرش منبق کرد و در سال ۱۸۳۹، یک کارخانه تولید فرش در گلاسکو برپا کرد تا از نوآوری ها بهره برداری کند.
فرآیند پیشنهادی تمپلتون استفاده نامحدود از رنگ را ممکن می ساخت و همانند فرش های بروکسلی و ویلتونی هیچ خاب مرده ای نیز در پشت (برزنت) فرش وجود نداشت. برای اولین بار، تولید مکانیکی فرش هایی که شباهت بسیار زیادی به فرش های دستباف داشتند، تویپسط آکسمینستر امکان پذیر شد. به همین دلیل، این روش به نام شنیل آکسمینستر شناخته شد. این فرآیند بیش از یک قرن به طور گسترده ای استفاده شد و برای سال های متمادی سیستم پیشرو در تولید فرش بود.
فرش های شنیل آکسمینستر طی سه مرحله اساسی تولید می شوند: بافتن نخ های خاب داخل پارچه شنیل، تبدیل پارچه به شنیل پرزدار و بافتن فرش بر روی ماشین بافندگی تثبیت کننده،ابتدا نخ های خاب به عنوان نخ پود در عرض گروه های فاصله داری از نخ های چله پنبه ای در هم بافته می شوند. ترتیب رنگ ها منطبق بر ترتیب پود ها در فرش نهایی است. اوایل، نتخاب رنگ ها به واسطه تغییر ماکو با دست و حدود صد سال بعد از آن، به واسطه سوزن های گریپر کنترل شده با نوار پانچ شده (کاغذ وردل) انجام می شد. بعد از بافندگی، برای به دست آوردن پرزهای شنیل، پارچه شنیل در جهت طول به نوارهایی برش داده می شد(شکل ۱-۳). بلافاصله پس از برش،نوارهای پرزدار بخارزده می شدندو در داخل شیارهای یک غلتک داغ پرس می شدند تا به صورت v شکل تثبیت شوند. یک طول مشخص از ناحیه شنیل، تنها شامل تعداد محدودی (احتمالا ۱۲) ردیف رنگی در جهت تار بود. بنابراین یک تکرار طرح ممکن بود به تعدادی پارچه مختلف و تعداد زیادی نوار پرزدار (به طور مثال ۱۴۴ نوار در هر ۳۶ اینچ طرح) نیاز داشته باشد،که می بایست به دقت علامت گذاری و در ردیف های صحیح استفاده می شدند.
ساختار اصلی این فرش به جز چله های اضافی (نخ های گیرانداز) که برای عبور در میان گروه های خاب و قفل کردن پرزهای شنیل در زمینه فرش داخل بافت می شوند، مشابه یک فرش دو پودی ویلتونی بود. پرز به وسیله یک ماکو و بعدها به وسیله یک بازویی رفت و برگشتی (متحرک) جای گذاری می شد. ترتیب بافندگی به گونه ای بود که ابتدا چهار پود جوت و سپس یک پود پرزدار قرار می گرفت. در این مرحله، ماشین بافندگی متوقف می شد و بافنده با استفاده از یک شانه فولادی پرزها را راست میکرد. پود زیر باید با دفتین کوبیده می شد و این آغازی برای ردیف بعدی طرح و شروع به کار مجدد ماشین بافندگی بود.
به دلیل ماهیت فوق العاده کارگر بر تولید آکسمینستر شنیل، این نوع فرآیند تولید در اواسطقرن بیستم افول کرد. آخرین واحد تولید این نوع محصولات در کارخانه فرش تمپلتون بود که در سال ۱۹۷۱ بسته شد. در سال های اخیر،تمپلتون ها از نخ های شنیل برای تولید فرش های ساده و نیمه ساده استفاده کردند.
[۱] James Templeton
[۲] Paisley
[۳] Wiliam Quiglay
شکل۱-۳-(الف)مقطع پارچه شنیل و نحوه برش پارچه به نوارهای طولی
(ب)پرزها پس از برش
(ج) و (د) مقطع پرزهای تاشده
منبع :
کتاب فرش ماشینی
تاریخچه،ساختار،مواد اولیه،روش تولید
نویسنده : دکتر منصور دیاری بیدگلی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان
پاییز ۱۳۹۵
