رنگرزی فرش دستباف در گذشته بسیار پیچیده بود و رموز آن همیشه در خانواده های رنگرز باقی می ماند و کمتر کسی می توانست از اسرار و رموز آن آگاهی یابد.
هر رنگرز با بکار بردن شیوههای مختص به خود رنگهایی با تونالیتههای مشخص را تولید می کرد که مشابه آن را تقریباً در سایر کارگاه های رنگرزی نمی شد یافت.
به همین دلیل مشخصه رنگ یکی از عوامل تشخیص بافتهای فرش دستباف در مناطق مختلف میباشد.
در رنگرزی فرش، مهارت رنگرز در کاربرد مواد رنگی اهمیت ویژه ای دارد و عامل درخشندگی رنگ تنها مواد الوان نیست.
چه فرش هایی دیده شده اند که الیاف آن با مواد رنگدار مرغوب رنگ آمیز شده ولی به علت عدم مهارت رنگرز و فقدان نفوذ رنگ به داخل الیاف، فرش رگهدار شده و یا برعکس بر اثر اشباع الیاف از مواد رنگی به هنگامی که فرشها بر روی یکدیگر انداخته بودند، رنگهای اضافی به فرش های مجاور نفوذ کرده اند.
متقابلاً کیفیت و نوع الیافی که در رنگرزی بکار برده می شوند نیز دارای اهمیت هستند.
همچنین رنگ در فرش دستباف یکی از عوامل موثر و مهم در تعیین قیمت فرش در کنار عوامل دیگر می باشد.
به این صورت که هرگاه چند دسته کلاف مختلف را در یک زمان و تحت شرایط یکنواخت و حتی اتوماتیک رنگ آمیزی کنند، نتیجه کار در تمام آنها به صورت یکسان نخواهد بود و هر کلافی رنگی متمایز از کلاف های دیگر به خود می گیرد.
با تجزیه نور در یک منشور بلوری، رنگین کمانی تشکیل می شود.
یعنی هفت رنگ بنفش، نیلی، آبی، سبز، زرد، نارنجی و قرمز بوجود می آید.
در این مجموعه، الوان زرد و قرمز و آبی رنگهای اصلی و بنفش، سبز و نارنجی رنگهای مکمل نامیده می شوند که از ترکیب آنها با یکدیگر به نسبت های مختلف دنیایی از رنگها به وجود می آید.
به این ترتیب که انواع سبزها از مخلوط زردها و آبی ها و انواع بنفشها از ترکیب آبی ها و قرمزها و اقسام نارنجی ها از ترکیب زردها و قرمزها بدست می آید.
همچنین از امتزاج رنگهای مکمل با یکدیگر به رنگهای اصلی با درجات رنگی متفاوت می توان دست یافت.
در عمل برای بدست آوردن رنگ سبز، ابتدا کلافها را نیل و سپس بایک ماده رنگی زرد رنگ می کنند.
برای دستیابی به نارنجی الیاف را در مرحله اول با روناس و یا هر قرمز دیگری به رنگ قرمز در آورده و سپس در حمام محتوی رنگ زرد وارد می کنند.
برای حصول رنگ ارغوانی الیاف را ابتدا به رنگ قرمز در آورده و آنگاه در خم نیل وارد می نمایند و به همین ترتیب با تغیر در نسبت رنگهای بکار رفته به مجموعه های رنگی متعددی دسترسی می یابند .
رنگ ها را برحسب ساختمان فیزیکی، کیفیت شیمیایی و ثبوت و نوع دندانه ای که با آن بکار می برند و یا روش های رنگرزی تعریف و طبقه بندی می کنند .
