«هرودوت»، «کلودالیان»، «کسنوفون» و دیگر مورخان دنیای باستانی اطلاعاتی در مورد قالی های آذربایجانی داده اند. در دوران ساسانیان (فیمابین قرون ۳-۷) هنر قالی بافی در آذربایجان رشد چشمگیری کرد. در دوران مذکور، از ابریشم و نخ های طلایی و نقره ای قالی های نفیسی بافته شد. «موسی کالانکاتلی» تاریخدان آلبانی (قرن ۷) نیز در آثار خود از نخ های ابریشمی و فرش های رنگارنگی که آن روزگار در آذربایجان بافته می شد، سخن گشوده و آنها را به حضور خوانندگان تقدیم نموده است.

تولید فرش هایی که با استفاده از نخ های زرین و نقره ای و جواهرات انجام می شد، در قرن های ۱۶-۱۷ جنبۀ سنتی به خود گرفت. مراکز تولیدی اصلی قالی های بدون بخویی که در قرون وسطی از نخ های زرین و نقره ای بافته می شد، شهر های «تبریز»، «شماخی» و «بَرده» بودند. نوع ویژه فرش های موسوم به «زربفت» از اینکه برای ملوک الطوایفیان تهیه می شده اند، گرانبها بودند. «آنتونی جنکینسون» جهانگرد انگلیسی که در قرن ۱۶ به آذربایجان مسافرت کرده بود، در مورد قالی های بافته شده از نخ های طلایی و نقره ای موجود در مقر تابستانی «عبد الله خان» در شهر «شاماخی» اطلاع داده است. «یان ستریتس» جهانگرد هلندی که در قرن ۱۷ به آذربایجان مسافرت داشت، نوشتارهایی در مورد زین اسب حاکم شهر «شاماخی» که با برخورداری از نخ های طلایی و جواهرات گرانبها بافته و مزین گردیده بود، نگاشته است.

تاریخ قالی بافی آذربایجان 1

 

اطلاعات و معلومات درخور توجه و جالب دربارۀ قالی ها و مشخصات هنری آنها در مراجع مکتوب متعلق به قرون وسطی آمده است. مولف نامعلوم در اثر «حدود العالم» (مرز های جهان) متعلق به قرن ۱۰ از قالیچه ها و زین های بافته شده در «موغان»، زیلو های «نخجوان» خبر می دهند. افزون بر این، در حماسۀ «کتاب دَده قرقود» فرش های ابریشمی آذربایجانی، در اثار «اب الاولی گنجوی»، «نظامی گنجوی» و «خاقانی» قالی های بخویی و بدون بخو ذکر شده است.