در این مقاله قصد داریم به تاریخچه فرش ماشینی در ایران و اروپا بپردازیم، اگر فرصت کافی برای مطالعه این مقاله ندارید می توانید از طریق لینک های زیر فرش ماشینی مورد نظر خود را انتخاب و خریداری نمایید.

فرش 1500 شانه

فرش 1200 شانه

فرش 1000 شانه

فرش 700 شانه

تاریخچه صنعت فرش ماشینی در اروپا

اگر چه زادگاه و خاستگاه فرش دستباف کشورهای شرقی به ویژه ایران است، اما این کشورها در طی بیش از ۲۰۰۰ سال، تلاش چندانی برای یافتن روش های جدید تولید قالی و یا ماشینی کردن آن انجام نداده اند.

قالی دستباف تقریباً با همان روش ابتدایی خود تولید شد و حتی در حال حاضر نیز تقریباً به همان سبک بافته می شود. البته این به آن معنا نیست که در قالی های دستباف نوآوری وجود نداشته است. برعکس،در کشورهایی مانند ایران بر جنبه های هنری و نوآوری طرح و نقشه تاکید زیادی شده است.

تاثیر دادن عقاید فرهنگی و مذهبی در قالی های ایرانی،مخصوصاً بافته های پس از اسلام نشان از نوعی بالندگی در فرش دستباف ایران است.

همچنین در زمینه های کالبدی چون فیزیک و مواد اولیه قالی دستباف،نوآوری هایی در طول تاریخ به چشم می خورد، لیکن روش تولید فرش به جز در برخی اصلاحات اندک، تقریباً دست نخورده باقی مانده است.

در مقابل در اروپا و به ویژه در کشورهای فرانسه و انگلستان تلاش های فراوانی برای ابداع روش های جدید تولید فرش دستباف و افزایش سرعت تولید انجام شد، که نتیجه این تلاش ها منجر به پیدایش ماشین آلات و روش های پیشرفته صنعتی برای تولید فرش ماشینی طی ۲۰۰ سال گذشته شده است.

در ادامه این بخش، تلاش می شود سیر پیشرفت فناوری در صنعت فرش ماشینی مرور شود. به عبارت دیگر علاوه بر بررسی تاریخی موضوع، بررسی فنی روش ها، مقایسه آنها و میزان استقبال از هریک از روش های تولید صنعتی فرش مورد تاکید می باشد.

استفاده از نیروی بخار، یکی از بزرگ ترین انقلاب ها را در صنعت جهان به وجود آورد. اولین صنعتی که از نیروی بخار به عنوان نیروی محرکه استفاده کرد، صنعت نساجی بود.

در سال ۱۸۷۵ «جیمز وات» و همکارش «ماتیو بولتون» یکی از موتورهای اختراعی خودشان را در کارخانه ریسندگی پنبه ای در بریتانیا نصب کردند. با موفقیت آمیز بودن عملکرد موتورهای بخار در صنعت نساجی، به تدریج سایر صنایع نیز استفاده از این موتورها را آغاز نمودند.

۵۳ سال پس از آن، یک ماشین بافندگی فرش دارای نیروی بخار ساخته شد. دستگاه های اولیه بافندگی فرش ماشینی که از نیروی بخار استفاده می کردند، ابتدا در آمریکا ساخته شدند.هرچند این ماشین آلات اولین بار به طور وسیع در صنعت فرش بافی بریتانیا به کار برده شد. در واقع، تجارت فرش از طریق اقیانوس اطلس، کارآفرینان و مخترعین هر دو سو را به تحرک واداشت و جنب و جوش افکار و ایده ها بین دو کشور انگلستان و آمریکا سبب رشد جهانی فرش ماشینی در هر دو زمینه فنی و تجاری شد. همزمان،استفاده از نیروی بخار در راه اهن باعث شد تا به عنوان یک ابزار، تولید و تجارت فرش ماشینی اسان تر شود.

فرش ماشینی

نخستین هدف از صنعتی کردن بافندگی فرش ماشینی، تولید فرش هایی شبیه فرش دستباف با هزینه کمتر و یا به عبارت دیگر،گسترش بازار فرش از قصرها و کاخ های سلطنتی به داخل خانه های مردم به ویژه قشر متوسط و حتی فقیر جامعه بود. اهداف تولید کنندگان، راحتی تولید،هزینه کم و مهم تر از آن توانایی خلق طرح هایی بود که پیچیدگی و دقت فرش های دستباف را داشته باشند.اهمیت زیباشناختی فرش در آن زمان را نمی توان دست کم گرفت.

تعهد یک کارخانه تولید فرش،نصب ماشین آلات و تامین و انتقال نیروی بخار بود. رویداد جالب توجه در تاریخ شهر «کیدرمینستر»، ساخت کارخانه سرپوشیده «لرد وارد» بود. زیرساخت های اساسی شامل یک موتورخانه، یک طناب در حال حرکت در فضای زیری کارخانه جهت انتقال نیرو و یک رنگرز خانه بودند. این محل را ده تولید کننده فرش که توانایی بهره گیری از تسهیلات را داشتند،اجاره کرده بودند.قبل از استفاده از نیروی موتور،دستگاه های بافندگی پدالی برای تولید انواع مختلفذ فرش های با فناوری بالا توسعه یافته بودند. این ماشین آلات می توانستند نروی حرکت خود را از آب یا نیروی بخار بگیرند. بنابراین شاید مکانیزه کردن صنعت فرش با اندیشه درست کردن دستگاه بافندگی که در آن خاب با دست داخل فرش قرار نمی گرفته، شروع شده است.

در ادامه این بخش،تلاش می شود تا روند تاریخی چیشرفت صنعت فرش ماشینی جهان بر مبنای نوع روش های بافندگی ابداع شده،بررسی و بیان می گردند.

 بافندگی بروکسل (Brussels weaving)

در سال های آخر قرن پانزدهم،در مناطقی از شهر بروکسل بلژیک، فرش های خاب دار با دستگاه های بافندگی پدالی بافته می شدند. مشخص نیست که این فن چه هنگام گسترش یافت اما یقیناً این فن در سال ۱۷۲۰ ، در کارخانه (Royal Savonnerie) در پاریس به شکل بسار خوبی پایه گذاری شد. این فناوری امروزه هنوز پابرجاست اگر چه فن بروکسلی،فرش های خاب دار تولید می کند، لیکن ساختار آنها با فرش های دستباف بسیار تفاوت دارد. در اینجا،خاب به صورت حلقه است و نه بریده، و قسمت عمده ای از خاب به عنوان «خاب مرده» که نماینده رنگ های غیر نیاز در نقطه ای خاص از نقشه فرش است، به صورت «درگیر»[۵] در برزنت پشت فرش درگیر شده اند.

در ابتدای کار، نخ های چله (تار) انتخاب می شدند و به صورت دستی برای تشکیل «حلقه»[۶] روی سیم قرار می گرفتند. به همین نحو،سیم های مورد استفاده برای ایجاد حلقه ها، توسط کمک بافنده داخل دهنه بافت قرار داده شده،سپس درآورده می شدند. در دستگاه های بافندگی مدرن،رنگ ها به صورت الکتریکی انتخاب می شوند لیکن بیش از یک قرن بود که کارت های پانچ شده ژاکارد، طراحی را به عهده داشتند. در هلند و همچنین تعداد کمی از کشورها، در همان ابتدا، این فناوری برای تولید خاب بریده بهبود یافت. این کار، احتمالاً با حرکت یک چاقویی (تیغ) در سرتاسر شیاری در سیم انجام شده است.

بافندگی اینگرین (Ingrain weaving )

فرش اینگرین یک نوع پارچه دورو بود که خاب نداشت،اما سطح آن کمی راه راه ، شبیه به پرده های قالیچه نمای دستباف بود «پیرسال»[۷] و «بروم»[۸] در سال ۱۷۳۵، کارخانه ای مخصوص بافندگی فرش های اینگرین در شهر کیدمینستر برپا کردند. در سال ۱۷۷۸، بافتن فرش های مشابه  در «کیلمارنوک»[۹] در اسکاتلند شروع شد و بافتن پارچه ای سه لایه در آنجا گسترش یافت. اوایل این محصولات، فرش کیدرمینستر یا فرش اسکاتلندی نامیده می شد،ولی بعدها برای آن اصطلاح اینگرین در قاره اروپا و امریکا به کار رفت.

در سال ۱۸۰۱ ، «ژوزف ژاکارد» مکانیزم طراحی کارت پانچ خود را در پاریس به نمایش گذاشت. کار او در فرانسه و جاهای دیگر بسیار مورد تحسن واقع شد و اختراعش به سرعت در فرانسه به وسیله صنعت بافندگی پارچه مورد استفاده قرار گرفت. بروم در سال ۱۸۲۵، سیستم های ژاکارد را بر روی ماشین های بافندگی اینگرین خودش نضصب کرد و بسیاری از کارخانجات انگلستان به سرعت دنباله رو او شدند. این سیستم نه تنها بر روی ماشین های بافندگی اینگرین،بلکه بر روی ماشین های بافندگی بروکسل نیز به کار گفته شد.

در سال ۱۸۳۹، «اراسموس بیگلو»، یک آمریکایی اهل ماساچوست، اولین ماشین بافندگی اینگرین موتوری را ساخت،ماشینی که توسط بافندگان اسکاتلندی و برخی شرکت های بریتانیایی خریداری شد.

تولید فرش های اینگرین در دهه ۱۹۳۰، به سرعت کاهش یافت اما این فناوری در سال های اخیر برای تولید فرش های بافته شده از الیاف ۱۰۰% طبیعی (پشم یا پنبه) بدون استفاده از چسب آهار، به عنوان محصول «دوستدار محیط زیست» استفاده شده است.

فرش ماشینی

بافندگی ویلتون (Wilton weaving)

معرفی بافندگی بروکسل به بریتانیا، نتیجه بازدید شخصی به نام «لرد پمبروک» از کارخانه savonnerie در سال ۱۷۲۰ بود. او دذو نفر از بافندگان خبره انجا،«پیر جموله» و «آنتویین دافوسی»، را متقاعد کرد تا به ویلتون، شهر زادگاه او در انگلستان ، بیایند و کارخانه تولید فرش بروکسلی با خاب-حلقه را تاسیس و راه اندازی کنند.

اگر چه تلاش و کوشش های هوشمندانه آنها به خوبی ثبت نشده است، اما به نظر می رسد که آنها در دهه ۱۷۴۰، تکنیک گره زنی Savonnerie را برای تولید فرش های پرز بریده بر روی ماشین های بافندگی پدالی به کار برده اند. سیم های گرد که حلقه های نخ خاب روی آنها شکل می گرفتند، به آسانی به وسیله سیم هایی که یک سر آنها دارای چاقویی (تیغ) بود، جایگزین شدند. در نتیجه، با بیرون کشیدن سیم ها، حقه ها بریده می شدند.

تولیدات خاب بریده،تحسین زیادی را بهخ ود جلب کرد و کارخانه ویلتون برای چندین سال از تولید انحصاری آنها بهره مند شد. پس از آن در سال ۱۷۴۹ ،بروم، که قبلاً در کیدرمنستر فرش ها اینگرین تولید می کرد، مهارت های بافت فرش های ویلتون را با استخدام بافندگان بلژیکی یا ویلتونی (یا هردو) به دست آورد. به سرعت دستگاه های بافندذگی بروکسلی در سایر کارخانجات نصب شدند و بافتن فرش های بروکسلی یا سبک ویلتونی اهمیت بیشتری نسبت به فرش های اینگرین پیدا کردند. در انتهای قرن هجدهم بیش از ۱۰۰۰ کارخانه بافندگی فرش در کیدرمینستر وجود داشت.

۱۰سال پس از ساخت اولین دستگاه بافندگی موتوری تولید فرش های اینگرین، اراسموس بیگلو اولین ماشین بافندگی فرش بروکسلی مجهز به موتور بخار را ساخت دستگاهی که در سال ۱۸۵۱، در لندن و کیدرمینستر به نمایش گذاشته شد این دستگاه را «فرانک کراسلی» از یوکشایر خرید. کسی که قبلاً موتورهای بخار را بر روی هر دو دستگاه بافندگی پارچه رومبلی (پرده ای) و فرش بروکسلی در کارخانه اش «هالیفاکس» ، نصب کرده بود. کارکنان کراسلی دستگاه های بافندگی موتوری را بیش از پیش توسعه دادند و به طور واقعی،تا مدت ها توسعه این گونه دستگاه ها را در بریتانیا تحت سیطره خود داشتند.

در نیمه نخست قرن نوزدهم، دستگاه های بافندگی .یلتون به طور گسترده ای برای تولید فرش های چهارگوش طرح دار با کیفیت بالا جهت منازل مسکونی استفاده شد. قیمت بالای این فرش ها (به دلیل هزینه بالای خاب مرده) سبب شد تا به تدریج جای خود را به فرش های چهارگوش «رویه به رویه» و «آکسمینستر» بدهد و کاربرد مسکونی (خانگی) آنها عمدتاً به طرح های ساده اختصاص یافت. از بافندگی ویلتون با عرض کم در اواسط قرن بیستم، به طور گسترده ای برای تولید فرش های بادوام بالا استفاده شد که بسته به مشخصات درخواستی مشتریان (البته در کوتاه مدت) معمولاً در دو یا سه رنگ تولید می شدند.

هنگامی که در دهه آخر قرن بیستم، ماشین های بافندگی آکسمینستر برای تولید، بسیار مناسب کوتاه مدت در دسترس بودند، درخواست برای این نوع ماشین (ویلتون) کاهش پیدا کرد. توانایی منحصر به فرد ماشین های بافندگی «سیمی» که فرش های طرح برجسته در سه حالت خاب – بریده ، خاب- حلقه و خاب بریده- حلقه تولید می کنند باعث شده تا آنها هنوز پابرجا بمانند. بافندگی ویلتون به خاطر تولید فرش های مقاطعه ای (پیمانکاری) و فرذش های خاص امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

 

فرش

اصول بافندگی رویه به رویه

فرش 1500 شانه

فرش 1200 شانه

فرش 1000 شانه

فرش 700 شانه

سوالات متداول

[ultimate-faqs include_category=’general-faq’]